Kayıt dışı ekonomi Devletten gizlenen, kayda geçirilmeyen ve denetim dışında kalan ekonomik faaliyetler olarak tanımlanmaktadır. Buna göre, bazı kayıt dışı faaliyetler yasadışı olduğu halde, bazıları yasaklanmamış bir faaliyetin kastî olarak kayıtlara geçirilmemesi, dolayısıyla vergilendirilmemesi olarak ortaya çıkmaktadır.
T.C.
HAZİNE VE MALİYE BAKANLIĞI
Gelir İdaresi Başkanlığı
KAYIT DIŞI EKONOMİYLE
MÜCADELE STRATEJİSİ
EYLEM PLANI
(2019-2021)
SUNUŞ
Kayıt dışı ekonomi Devletten gizlenen, kayda geçirilmeyen ve denetim dışında kalan ekonomik faaliyetler olarak tanımlanmaktadır. Buna göre, bazı kayıt dışı faaliyetler yasadışı olduğu halde, bazıları yasaklanmamış bir faaliyetin kastî olarak kayıtlara geçirilmemesi, dolayısıyla vergilendirilmemesi olarak ortaya çıkmaktadır.
Bu çerçevede, yasaklanmamış faaliyetlerden olup bilinçli olarak kayıt dışı kalan işlemler ve bu muameleler dolayısıyla ortaya çıkan vergi kayıp ve kaçağının önlenmesi ekonominin sağlıklı işleyebilmesi bakımından büyük önem taşımaktadır.
Ekonomide kayıt dışılığın artması ile birlikte kişi ve kurumlar arasında haksız rekabet ortaya çıkmakta, gelir dağılımında denge bozulmakta, mükelleflerin vergiye gönüllü uyumu azalmakta, vergi bilinci ve toplumsal değerler aşınmaktadır.
Bu itibarla, kayıt dışı ekonominin nedenleri, sonuçları, boyutu, uygulanması gereken strateji ve mücadele yöntemlerinin bir bütün olarak ele alınarak mücadelede kararlılığın ve iradenin ortaya konulması ve uygulanması gerekmektedir.
Türkiye’de kayıt dışı ekonomiyle mücadele kapsamında başarılı adımlar atılmış, sorunun ortadan kaldırılmasına yönelik hedefler; hükümet programları, kalkınma planları, orta vadeli planlar, yıllık programlar ve malî planlarda yer alan öncelikli konulardan biri olmuş, mücadele stratejisi eylem planları hazırlanmış ve olumlu neticeler alınmıştır.
Gelir İdaresi Başkanlığı koordinasyonunda, kamu kurum ve kuruluşlarının sorumluluğu ve işbirliği ile 2008-2010 ve 2011-2013 dönemi Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planları başarıyla uygulanmıştır.
Onuncu Kalkınma Planında belirlenen hedefler doğrultusunda, sağlıklı ve sürdürülebilir kalkınma hedefine ulaşmak için çeşitli amaçlara özgülenmiş, kayıt dışı ekonominin azaltılmasına yönelik olarak hazırlanan ve “Öncelikli Dönüşüm Programları”ndan biri olan “Kayıt Dışı Ekonominin Azaltılması Programı Eylem Planı (2015- 2017)” Ekonomi Koordinasyon Kurulu’nda görüşülerek kabul edilmiş, 16/02/2015 tarih ve 2015/3 sayılı Yüksek Planlama Kurulu Kararı ekinde yayımlanarak yürürlüğe girmiş ve uygulanmıştır.
Son olarak, 27/10/2018 tarihli ve 30578 sayılı 1 inci mükerrer Resmî Gazete’de yayımlanan 256 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile 2019 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programının “Kayıt Dışı Ekonominin Azaltılması Programı” başlığı altında yer alan 239 uncu Tedbirde; Gelir İdaresi Başkanlığı sorumluluğunda, ilgili kamu kurum/kuruluşları ve sivil toplum kuruluşlarının katkıları ve önerilerinin değerlendirilmesi ile geniş katılımlı bir Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Eylem Planının (2019-2021) hazırlanarak uygulamaya konulması öngörülmüştür.
Bu kapsamda, kamu kurum/kuruluşları ve sivil toplum kuruluşları ile muhtelif tarihlerde yapılan yazışma, toplantı ve görüşmeler neticesinde, Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planı (2019-2021) hazırlanmıştır.
Eylem Planında yer alan 39 eylem, aşağıda sıralanan 5 ana bileşenden oluşmaktadır.
— Gönüllü Uyum Seviyesinin Yükseltilmesi
— Denetim Kapasitesinin Daha Güçlü Hale Getirilmesi
— Mevzuatın Gözden Geçirilmesi ve Düzenlemelerin Yapılması
— Kurumlararası Veri Paylaşımının Geliştirilmesi
— Toplumun Her Kesimine Yönelik Farkındalığın Artırılması
Her bir eylem için belirlenen koordinatör kuruluş, eylemleri izleyerek Gelir İdaresi Başkanlığına üçer aylık dönemler itibariyle raporlayacaktır. Raporlamada kayitliekonomi@gelirler.gov.tr e-posta adresi kullanılacaktır.
Sorumlu Kuruluşlar: Gerçekleştirilecek eylem ile doğrudan veya dolaylı ilişkisi bulunan ve koordinatör kuruluşun işbirliği yaparak somut destek talep edeceği kuruluşlardır.
Koordinatör Kuruluş: Öngörülen eylemi gerçekleştirerek süresinde sonuçlandırmaktan ve gelişmeleri Gelir İdaresi Başkanlığına doğrudan raporlamaktan sorumlu kuruluştur.
Eylem Planı, Gelir İdaresi Başkanlığının sorumluluğunda aşağıda yer alan kuruluşlarla koordinasyon içerisinde yürütülecek, gerek duyulan hallerde ise diğer kamu kurum ve kuruluşlarıyla da işbirliği yapılacaktır.
— Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı
— Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
— Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
— Gençlik ve Spor Bakanlığı
— Hazine ve Maliye Bakanlığı
— Kültür ve Turizm Bakanlığı
— Sağlık Bakanlığı
— Tarım ve Orman Bakanlığı
— Ticaret Bakanlığı
— Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı
— Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu
— Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu
— Sosyal Güvenlik Kurumu
— Türkiye İstatistik Kurumu
— Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı
